آیا تا به حال فکر کرده‌اید چرا برخی پرندگان همچون شترمرغ‌ها یا پنگوئن‌ها، این توانایی منحصر‌به‌فرد طبیعت یعنی پرواز را از دست داده‌اند؟ هرچند پرواز یکی از حیاتی‌ترین توانایی‌ها برای بقای پرندگان به‌شمار می‌آید، اما آن دسته از گونه‌هایی که تصمیم تکاملی به کنار گذاشتن پرواز گرفته‌اند، داستانی پر از پیچیدگی و شگفتی دارند. در این مقاله، به بررسی دلایل، تغییرات فیزیکی، و تأثیرات انسان بر سرنوشت این پرندگان می‌پردازیم.
پرواز: مزایا و هزینه‌های تکاملی
پرواز به پرندگان توانایی فرار از شکارچیان، دسترسی به منابع غذایی دوردست و انتخاب محیط‌های زندگی مطلوب‌تر را می‌دهد. اما این توانایی انرژی بسیار زیادی را مصرف می‌کند. به گفته ناتالی رایت، دانشیار زیست‌شناسی کالج کنیون در اوهایو، پرندگان برای حفظ توانایی پرواز، روزانه حدود ۷۵ درصد بیشتر از پستانداران هم‌اندازه خود انرژی مصرف می‌کنند. از این رو، حذف این ویژگی در برخی گونه‌ها به آن‌ها اجازه داده تا منابع انرژی خود را در سایر بخش‌های حیاتی صرف کنند.
«اگر پرواز برای پرندگان ضروری نباشد، آن‌ها می‌توانند انرژی مورد نیاز برای پرواز را در جای دیگری صرف کنند.»
– ناتالی رایت
زندگی در جزایر: عامل کلیدی در از دست‌دادن پرواز
مطالعات نشان داده‌اند که گونه‌هایی از پرندگان ساکن جزایر، به دلیل نبود شکارچیان و کاهش رقابت برای منابع غذایی، تمایل بیشتری به از دست‌دادن قدرت پرواز داشته‌اند. پژوهشی که در سال ۲۰۱۶ در مجله PNAS منتشر شد، نشان می‌دهد که این محیط‌های خاص باعث ایجاد تغییرات تکاملی در آن‌ها شده است. برای مثال، پرندگان بی‌پروازی مانند کیوی و یلوه جزیره دست‌نیافتنی، نمونه‌های بارز این روند هستند.
تغییرات فیزیکی و سازگاری با خشکی و آب
از دست دادن توانایی پرواز با تغییرات ساختاری در بدن پرندگان همراه است. عضلات سینه‌ای و استخوان سینه که برای پرواز استفاده می‌شوند، در این پرندگان کوچک‌تر و ضعیف‌تر شده و بال‌هایشان نیز قدرت و توانایی خود را از دست داده‌اند. در مقابل، پاهای این پرندگان قوی‌تر و بلندتر شده‌اند تا بتوانند به‌راحتی روی زمین حرکت کنند.
در برخی گونه‌ها مانند پنگوئن‌ها، بال‌ها به ابزاری مؤثر برای شنا کردن در آب تبدیل شده‌اند. پیتر رایان، استاد بازنشسته پرنده‌شناسی در دانشگاه کیپ‌تاون، توضیح می‌دهد که پنگوئن‌ها و گونه‌هایی مانند ماهیگیرک بی‌پرواز از بال‌هایشان به‌جای پرواز، برای حرکت زیر آب استفاده می‌کنند.
«پنگوئن‌ها از بال‌هایشان برای حرکت زیر آب استفاده می‌کنند.»
– پیتر رایان
تغییرات در پرها؛ فرآیندی معکوس
پرندگان بی‌پرواز از نظر ساختار پرها نیز دچار تغییرات چشمگیری می‌شوند. پرهای طولانی و سخت که در پرواز کاربرد دارند، به تدریج تحلیل می‌روند و در برخی گونه‌ها همچون کیوی‌ها به پرهایی نرم و خزمانند تبدیل می‌شوند. پژوهشی منتشر‌شده در مجله Evolution نشان می‌دهد که این تغییرات در ابتدا استخوان‌ها و سپس پرها را درگیر می‌کنند، چرا که نگهداری از ساختار استخوانی، انرژی بیشتری نیاز دارد.
نقش انسان در انقراض پرندگان بی‌پرواز
متأسفانه بسیاری از گونه‌های بی‌پرواز به دلیل فعالیت‌های انسانی همچون شکار بیش‌از‌اندازه و ورود شکارچیان بیگانه مانند موش‌ها و سگ‌ها، منقرض شده‌اند. تیم بلک‌برن، استاد زیست‌شناسی کالج دانشگاهی لندن، می‌گوید اگر این انقراض‌ها رخ نداده بودند، تعداد گونه‌های بی‌پرواز امروز می‌توانست چهار برابر بیشتر باشد.
«ورود انسان‌ها باعث شد پرندگان بی‌پرواز نتوانند این توانایی مهم را دوباره به دست آورند و به انقراض دچار شوند.»
– تیم بلک‌برن
آینده پرندگان بی‌پرواز
با توجه به تاریخچه تکاملی پرندگان، از دست‌دادن توانایی پرواز بیش از ۱۵۰ بار در گروه‌های مختلف پرندگان اتفاق افتاده است. با این حال، دخالت انسان باعث شده است بسیاری از این گونه‌ها دیگر فرصتی برای ادامه بقا نداشته باشند. لازم است اقدامات جدی‌تری برای حفاظت از گونه‌های بی‌پرواز باقی‌مانده صورت گیرد تا این میراث طبیعی ارزشمند برای نسل‌های آینده حفظ شود.
نظرات پایانی
پرندگان بی‌پرواز داستانی شگفت‌انگیز را از تکامل و سازگاری روایت می‌کنند اما در عین حال به ما گوشزد می‌کنند که چقدر فعالیت‌های انسانی می‌تواند سرنوشت گونه‌ها را تغییر دهد. نظر شما در مورد این پرندگان چیست؟ آیا فکر می‌کنید می‌توان از انقراض آن‌ها جلوگیری کرد؟ لطفاً نظرات و ایده‌های ارزشمند خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
دیدگاه ها