در سال‌های اخیر، روش تولید ODM برای گوشی‌های موبایل در ایران بحث‌برانگیز شده و زمینه‌ساز برخی از رانت‌های اقتصادی و تهدیدات امنیتی شده است. در این مطلب، این روش تولیدی، مشکلات آن و تاثیرات احتمالی آن بر بازار داخلی و منافع ملی بررسی می‌شود.
تعریف روش ODM و شرایط کنونی
روش ODM (Original Design Manufacturing) به تولید محصولاتی اطلاق می‌شود که طراحی و ساخت آن توسط شرکت‌های دیگر انجام می‌شود و برند خریدار تنها اسم خود را روی محصول قرار می‌دهد. این روش در ایران بیشتر توسط شرکت‌های چینی اجرا می‌شود و محدودیت‌هایی در تعداد شرکت‌های همکار داخل ایران وجود دارد که امکان مشارکت گسترده‌تر را محدود کرده است.
انتقاد بخش خصوصی از روش فعلی ODM
بخش خصوصی به‌طور کلی با اصل ODM مخالفتی ندارد، اما اجرای کنونی آن در ایران به دلیل انحصار و ایجاد رانت ارزی مورد انتقاد قرار گرفته است. عبدالمهدی اسدی، رئیس انجمن موبایل ایران، درباره این موضوع می‌گوید:
بخش خصوصی با ODM به معنای دقیق آن موافق است اما با این که ODM را تولید داخلی حساب کنیم مخالف هستیم چون هم مسائل امنیتی ایجاد می‌کند و هم به منافع ملی آسیب می‌زند.
– عبدالمهدی اسدی، رئیس انجمن موبایل ایران
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی روش ODM
این روش تولید علاوه بر محدود کردن شرکت‌های همکار، باعث خروج ارز بیشتر از کشور شده و مشکلاتی مانند توزیع ناعادلانه ارز و ایجاد بازارهای غیرشفاف را به همراه داشته است. مشکلات مشابهی در بازار خودرو و لوازم خانگی ایران نیز تجربه شده که ممکن است بازار موبایل را نیز تهدید کند.
مشکلات امنیتی ناشی از تولید به روش ODM
میثاق کرابی، دبیر انجمن صنایع همگن، اظهار می‌کند که تولید سیستم عامل بومی به روش ODM با چالش‌های جدی مواجه است. وی معتقد است نبود استانداردهای مشخص و نبود نظارت شفاف، می‌تواند امنیت اطلاعات کاربران را به خطر بیندازد.
در مورد تولید سیستم عامل، سوال این است که آیا استانداردها و مراجع نظارتی مشخص هستند؟ نبود شفافیت در این موضوع می‌تواند خطرات زیادی در حوزه امنیت اطلاعات ایجاد کند.
– میثاق کرابی، دبیر انجمن صنایع همگن
عدم شفافیت و انحصار در تخصیص ارز
یکی از دلایل اصلی انتقادها، تبعیض در تخصیص ارز به طرح‌های تولید ODM است. اسدی با اشاره به این موضوع می‌گوید شرکت‌های ODM سریع‌تر ارز خود را دریافت می‌کنند، در حالی که سایر شرکت‌ها با تاخیر طولانی‌تری مواجه هستند. علاوه بر این، اطلاعات دقیقی از نحوه توزیع ارز در دسترس نیست که این مسئله شفافیت اقتصادی را خدشه‌دار کرده است.
نتیجه‌گیری
علیرغم مخالفت‌های جدی بخش خصوصی و نهادهای دولتی با روش فعلی تولید ODM، این طرح همچنان در حال پیگیری است. اجرای غیرشفاف این روش ممکن است علاوه بر تهدید امنیتی، به وابستگی بیشتر به خارج، خروج ارز و ایجاد انحصار دامن بزند. لازم است تمامی ذی‌نفعان با همکاری هم به بازنگری این طرح بپردازند تا جوانب منفی آن کاهش یابد.
دیدگاه ها