دریاچه‌ها، این زیست‌بوم‌های منحصربه‌فرد و ارزشمند، امروز در یک بحران بی‌سابقه گرفتار شده‌اند. افت سریع اکسیژن در آب آن‌ها که تا ۹ برابر سریع‌تر از روند مشابه در اقیانوس‌ها رخ می‌دهد، حیات آبزیان را تهدید می‌کند. این مسئله نه تنها یک هشدار زیست‌محیطی، بلکه زنگ خطری است که پیامدهای آن به زنجیره‌های اکوسیستم طبیعی و انسانی منتقل خواهد شد.
کاهش اکسیژن؛ تهدیدی جهانی برای دریاچه‌ها
براساس مطالعه‌ای که در نشریه معتبر Science Advances منتشر شده است، کاهش اکسیژن در دریاچه‌ها بازتاب یک روند جهانی است که از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۷ به‌شدت تسریع شده است. طبق یافته‌ها، اکسیژن در لایه‌های سطحی دریاچه‌ها ۵٫۵ درصد و در اعماق تا ۱۸٫۶ درصد کاهش یافته است. این مسئله، ناشی از افزایش دمای جهانی و اثرات زیان‌بار تغییرات اقلیمی است.
داده‌های ماهواره‌ای که توسط دکتر یی‌بو ژانگ و تیم پژوهشی او تحلیل شده‌اند، به وضوح نشان می‌دهند که بیش از ۸۰ درصد از دریاچه‌های بررسی‌شده درجۀ قابل‌توجهی از افت اکسیژن را تجربه کرده‌اند. آن‌چه این نتایج را بیشتر نگران‌کننده می‌کند این است که روند اکسیژن‌زدایی با سرعتی بی‌سابقه ادامه دارد. از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۳، تعداد روزهایی که دریاچه‌ها درگیر موج‌های گرمایی بوده‌اند به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.
دلایل افت اکسیژن در دریاچه‌ها: عوامل چندلایه
افت اکسیژن در دریاچه‌ها تابع مجموعه‌ای از عوامل خارجی و داخلی است که گستره وسیعی دارند. در ادامه به تأثیرات کلیدی این عوامل می‌پردازیم:
۱. گرمایش جهانی
مطالعات نشان می‌دهند که ۵۵ درصد افت اکسیژن در دریاچه‌ها ناشی از افزایش دمای میانگین جهانی است. آب گرم‌تر توانایی کمتری در حفظ اکسیژن دارد و این امر به‌طور مستقیم بر زیست‌بوم‌های آبی تأثیر منفی می‌گذارد. به عنوان مثال، موج‌های گرمایی که از سال ۲۰۰۳ تاکنون افزایش یافته‌اند، عامل ۷٫۷ درصد از این افت هستند.
۲. شکوفه‌های جلبکی
گرم‌تر شدن آب و تغذیه بیش از حد آن با مواد مغذی مانند کودهای شیمیایی و فضولات دامی، سرعت رشد جلبک‌ها را افزایش داده است. این شکوفه‌های جلبکی موجب کاهش سطح اکسیژن در آب شده و سهمی حدود ۱۰ درصد در این روند دارند. علاوه بر این، جلبک‌ها تعادل زیستی را برهم زده و کلیه موجودات آبی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
۳. تبخیر شدید
افزایش دما همچنین موجب اتفاق دیگری شده است: تبخیر بیشتر آب دریاچه‌ها. با گرم‌تر شدن جو زمین، تبخیر شدت یافته و چرخه طبیعی آب مختل شده است که به نوسانات خشکسالی و بارندگی‌های سیل‌آسا دامن می‌زند. این تغییرات، عملکرد طبیعی دریاچه‌ها را به چالش کشیده و زیست‌بوم‌ها را به سمت نابودی می‌برد.
بحران‌های ناشی از کاهش اکسیژن
تخلیه اکسیژن دریاچه‌ها پیامدهای ویرانگری دارد که زندگی موجودات زنده آبزی را تهدید می‌کند. مناطقی معروف به “مناطق مرده” در آب‌های کم‌اکسیژن به‌وجود می‌آیند که زندگی در آن‌ها برای گونه‌های مختلف جانوری غیرممکن است. این مسئله در سطح جهانی مرگ‌های دسته‌جمعی گونه‌هایی چون مارماهی‌ها، ماهی‌های بومی و صدف‌ها را در پی داشته است.
از نیوزیلند گرفته تا لهستان و آلمان، نمونه‌های متعدد از مرگ‌آوری این بحران گزارش شده است. این رویدادها هشداردهنده‌اند و لزوم توجه جدی به حفاظت از دریاچه‌ها و اقدامات پیشگیرانه را نشان می‌دهند.
راهکارها: کاهش تاثیرات انسانی
برای مقابله با این بحران، اقدامات فوری و راهبردی لازم است. کاهش ورود مواد آلاینده مانند زباله‌ها و پسماندهای کشاورزی به منابع آبی، یکی از گام‌های اساسی است. همچنین، کاشت گیاهان آبزی غوطه‌ور و ایجاد تالاب‌های مصنوعی می‌تواند به بازسازی زیست‌بوم‌های تهی‌شده کمک کند.
«با ایجاد تالاب‌های مصنوعی، می‌توان به کاهش آثار زیان‌بار گرمایش جهانی بر دریاچه‌ها کمک کرد.»
– شی کان، بوم‌شناس در آکادمی علوم چین
جمع‌بندی: چشم‌انداز آینده
افت اکسیژن در دریاچه‌ها یک هشدار برای کل بشریت است. اگرچه اقداماتی برای مهار این روند پیشنهاد شده است، اما اجرای این راهکارها نیازمند همکاری جهانی و سیاست‌گذاری‌های محکم است. از بین رفتن دریاچه‌ها تاثیر عمیقی بر حیات آبزی، امنیت غذایی و معیشت انسان‌ها خواهد داشت.
شما چگونه فکر می‌کنید؟ آیا ما می‌توانیم با توجه به این بحران، آینده بهتری برای دریاچه‌ها و زیست‌بوم‌های آبی بسازیم؟ لطفاً دیدگاه‌ها و راهکارهای خود را با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.
دیدگاه ها