بقای پستانداران اولیه در عصر دایناسورها نیازمند شگفتی‌های خاصی از تکامل بود. یکی از رازهای بقای آنها، رنگ تیره و غیرجذاب خزشان بود که آنها را در میان محیط اطراف پنهان می‌کرد. مطالعات جدیدی بر روی ترکیب رنگ‌های خز پستانداران باستانی، پرده از نقش این ویژگی در استتار و دفاع از شکارچیان برداشته است.
رنگ خز پستانداران اولیه: ابزار بقا در مقابل شکارچیان
در حالی که بسیاری از دایناسورها با پرهای رنگارنگ و پر زرق‌وبرق خود توجه را به خود جلب می‌کردند، پستانداران اولیه با رنگ خاکستری یا قهوه‌ای خز خود تلاش می‌کردند تا ناپیدا بمانند. مطالعه‌ای جدید که نتایج آن در مجله معتبر ساینس منتشر شده، بررسی ملانوزوم‌های موجود در خز فسیل‌های ۶ پستاندار اولیه از دوره‌های ژوراسیک و کرتاسه نشان داده است که این گونه‌ها عمدتاً رنگ ساده داشته‌اند.
«پستانداران غذای دایناسورها بودند. رنگ‌های غیرقابل‌توجه احتمالاً به آنها کمک می‌کرده تا از دید دایناسورها پنهان بمانند.»
– متیو شاواکی، محقق دانشگاه خنت بلژیک
سازوکار تعیین رنگ خز با استفـاده از ملانوزوم‌ها
بررسی ظاهر جانورانی که بیش از ۱۰۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کردند، به لطف فسیل‌هایی که در دهه‌های اخیر کشف شده‌اند، ممکن شده است. ملانوزوم‌ها، اندامک‌های حاوی ملانین در خز و پر، عامل اصلی رنگ‌بندی خز بودند. ملانین دو نوع اصلی دارد: سیاه-قهوه‌ای و زرد-قرمز. شکل و ترکیب ملانوزوم‌ها تعیین‌کننده‌ی این رنگ‌ها است. تیم تحقیقاتی متیو شاواکی ابتدا این ملانوزوم‌ها را در خز ۱۱۶ پستاندار امروزی مورد مطالعه قرار داد و مدلی برای پیش‌بینی رنگ خز ارائه کرد.
پس از ایجاد این مدل، آنها این پیش‌بینی را برای خز ۶ فسیل پستاندار اولیه اعمال کردند. تمامی این نمونه‌ها از یک منطقه‌ی چینی پیدا شده‌اند که به دلیل شرایط رسوبی استثنایی آن، بسیاری از بخش‌های بدن جانوران حفظ شده‌اند.
پستاندارانی که تاریخ تکامل آنها را بازسازی می‌کنیم
یکی از نمونه‌های مورد توجه در این تحقیقات، آربوروهارامیا فسکوس، پستانداری بود که حدود ۱۵۹ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد. این موجود توانایی سرخوردن میان درختان را داشت و با توجه به اینکه شب‌زی بوده، رنگ یکنواخت و ساده‌ی خزش بسیار منطقی به نظر می‌رسد.
«رنگ‌ها حتی بیش از آنچه پیش‌بینی می‌کردم، یکنواخت بودند.»
– متیو شاواکی
این یکنواختی در رنگ خز احتمالاً مدرکی از فشار تکاملی است که پستانداران اولیه برای بقا در مقابل شکارچیان قدرتمند دایناسوری متحمل شدند. این نتیجه‌گیری می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا دلایل افزایش تنوع رنگی در پستانداران پس از انقراض دایناسورها نزدیک به ۶۶ میلیون سال پیش را بررسی کنند.
نقش تکنیک‌های آینده در کشف رازهای بیشتر
گرچه این مطالعات عمدتاً بر روی خز پستانداران متمرکز بوده، محققان امیدوارند که از همین تکنیک‌ها برای بررسی پوست دایناسورها و خزندگان دریایی استفاده کنند. این امر می‌تواند بینش‌های بیشتری درباره محیط زیست و چرخه‌های متابولیکی آن زمان فراهم کند. از سوی دیگر، امکان مطالعه ارتباط این ویژگی‌های فیزیکی با تغییرات رفتاری، مانند شب‌زی بودن یا خونگرم‌شدن موجودات، فراهم خواهد شد.
افزایش تنوع رنگی پس از انقراض دایناسورها
شاواکی و تیمش دلیل دیگری برای ساده‌بودن رنگ‌های پستانداران اولیه را به زندگی شبانه و استتار نسبت می‌دهند. اما پس از انقراض دایناسورها، بسیاری از پستانداران فعال‌تر و روزگرد شدند که این تغییر منجر به افزایش تنوع رنگی و تغییرات متابولیسم شد. چنین تغییراتی ممکن است نقش مهمی در تکامل ساختارهای اجتماعی و اکولوژیکی پستانداران داشته باشد.
افکار پایانی
مطالعه رنگ خز پستانداران باستانی، دریچه‌ای جدید به سوی درک دقیق‌تر از تکامل و رفتار این موجودات باز کرده است. تلاش‌های علمی برای تحلیل فسیل‌ها به ما کمک می‌کند تا داستان‌هایی از میلیون‌ها سال پیش را بازگو کنیم که در عین سادگی، سرشار از شگفتی و ظرافت هستند.
نظر شما درباره این کشف چیست؟ آیا فکر می‌کنید خصوصیات مشابهی در دیگر موجودات باستانی کشف خواهد شد؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید و به گفتمان علمی بیفزایید!
دیدگاه ها