در حدود ۵ میلیون سال پیش، طبیعت رویدادی شگفت‌انگیز و عظیم را رقم زد: پدیده‌ای که امروزه به نام “ابرسیل زانکلین” شناخته می‌شود. این رویداد که در نوع خود بی‌نظیر است، در عرض چند ماه یا سال، حوضه خشک و شوره‌زار مدیترانه را به دریایی وسیع و آبی تبدیل کرد. مقاله حاضر ضمن بازجوی علمی از این پدیده، روند وقوع سیل، اثرات زیست‌محیطی آن، و تحلیل‌هایی بر پایه پژوهش‌های جدید را ارائه می‌دهد. آیا این رویداد تنها از یک سیلاب تک مرحله‌ای منشاء گرفته است؟ و یا شاهد چندین مرحله عظیم از ورود آب به این حوضه بوده‌ایم؟ بیایید جزئیات دقیق‌تری از این فرضیه‌ها و یافته‌های دانشمندان را بررسی کنیم.
پیش‌زمینه تاریخی: چه چیزی باعث خشکی دریای مدیترانه شد؟
تحقیقات زمین‌شناسی از اواخر قرن نوزدهم شواهدی را نشان داد که حاکی از خشک‌شدن دریای مدیترانه در دوران موسوم به “بحران شوری مسینین” (حدود ۶ میلیون سال پیش) بود. این رویداد ناشی از جدایش دریای مدیترانه از اقیانوس اطلس به دلیل جابه‌جایی صفحات تکتونیکی بوده است. در این دوره، تبخیر سریع آب باعث تجمع انبوهی از نمک در بستر دریا و شکل‌گیری دریاچه‌های کوچک و پراکنده‌ای شد که فاقد جریان‌های آب تازه بودند.
کاوش‌های دهه ۱۹۷۰ نشان داد که لایه‌های ضخیمی از نمک، که در برخی مناطق به عرض چندین کیلومتر می‌رسید، در کف دریای مدیترانه مدفون است. در این یافته‌ها همچنین رسوبات پایین‌نمک و فسیل‌هایی از دریاچه‌ها نیز کشف شد، که به عنوان نشانه‌هایی از تغییرات زیست‌محیطی در این دوره مورد توجه قرار گرفتند.
ابرسیل زانکلین: آغاز آبگیری فاجعه‌بار
بر اساس شواهد و مدل‌های زمین‌شناسی، آب اقیانوس اطلس توانست از خلال شکاف‌هایی در تنگه جبل‌الطارق به حوضه خشک مدیترانه نفوذ کرده و به سرعت جاری شود. این سیلاب عظیم توانست با سرعتی فراتر از جریان یک اتومبیل در حال حرکت، شکافی به عمق یک آسمان‌خراش ایجاد کند و آب را به سمت دریای خالی هدایت کند.
طبق محاسبات، جریان آبی که از تنگه جبل‌الطارق عبور می‌کرد، حدود هزار برابر قوی‌تر از حجم آب فعلی رودخانه آمازون بود. محققان تخمین زده‌اند که این حجم عظیم از آب توانسته در عرض چند ماه یا حداکثر چند سال، کل حوضه مدیترانه را پر کند.
چگونه دانشمندان ابرسیل زانکلین را شناسایی کردند؟
یکی از دلایل کلیدی این کشف، شواهد زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی مربوط به حفاری‌هایی است که در بستر دریای مدیترانه انجام شده است. لایه‌های غنی از نمک و سنگ‌های رسوبی، به همراه شبیه‌سازی‌های کامپیوتری جریان آب، تاییدکننده وقوع این ابرسیل بوده‌اند.
«سیلاب زانکلین یکی از شگفت‌انگیزترین و مهم‌ترین رویدادهای زمین‌شناسی است که تغییرات جغرافیایی وسیعی ایجاد کرد.»
– دانیل گارسیا کاسته‌یانوس
بازدید محققان از مناطق جنوب سیسیل و بررسی دقیق شکل تپه‌ها و سنگ‌های نامنظمی که توسط فرورفتگی‌های عمیق جدا شده‌اند نیز شواهد جدیدتر و قوی‌تری برای وقوع این ابرسیل ارائه کرد.
مدل‌سازی سیلاب و یافته‌های جدید
شبیه‌سازی‌های جدید نشان می‌دهد که جریان سیلاب، تپه‌های یکنواختی را با سرعتی بالغ بر ۱۱۵ کیلومتر در ساعت ایجاد کرده است. آب با این سرعت توانسته گودال‌ها و تپه‌هایی به عمق ۴۰ متر در حوضه شرقی مدیترانه ایجاد کند. این یافته‌ها مستقیماً از ترکیب داده‌های ژئوفیزیکی و مدل‌سازی کامپیوتری مربوط به منطقه سیسیل به دست آمده‌اند.
پژوهش‌ها نشان دادند که در زمان اوج سیلاب، ۱۳ میلیون متر مکعب آب در هر ثانیه به بخش شرقی دریای مدیترانه منتقل می‌شد. برای مقایسه، حجم آب رودخانه آمازون در هر ثانیه تنها ۲۰۰ هزار متر مکعب است! این حجم فوق‌العاده عظیم آب نشانگر مقیاس کم‌نظیر این ابرسیل بوده است.
پیامدها و بازتاب‌ها
این سیل عظیم نه تنها زمین‌شناسی منطقه مدیترانه را تغییر داد بلکه اثری ماندگار بر محیط زیست و تنوع زیستی آن به جا گذاشت. طبق آمار، بیش از ۸۹ درصد از گونه‌های دریایی مدیترانه‌ای از بین رفتند، و تنها ۱۱ درصد توانستند خود را با شرایط جدید وفق دهند.
همچنین، فرضیه وقوع چندین مرحله سیلاب از مناطق مختلف مانند پشته سیسیل توسط برخی دانشمندان پیشنهاد شده است. این دیدگاه می‌تواند به بهتر درک‌شدن پویایی این رویداد و نقش عوامل گوناگون کمک کند.
Final Thoughts
ابرسیل زانکلین یکی از شگفت‌انگیزترین رویدادهای زمین‌شناسی در تاریخ کره زمین است. این سیلاب نه تنها وجهه‌ای جدید به طبیعت بخشید، بلکه پرسش‌هایی نیز درباره چگونگی وقوع آن و تأثیراتش بر محیط زیست و زندگی موجودات ایجاد کرده است. آیا این تحول عظیم می‌توانست به گونه‌های زیستی فرصت‌هایی جدید برای تکامل بدهد؟ یا کاملاً ویرانگر بود؟ ما همچنان در مسیر تلاش برای درک بهتر این جنبه‌های تاریخی پیش می‌رویم.
نظرات شما در مورد این موضوع چیست؟ آیا چنین رویدادهایی می‌توانند در آینده نیز رخ دهند؟ دیدگاه‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید و در بحث‌های ما مشارکت کنید. منتظر شنیدن نظرات جذاب شما هستیم!
دیدگاه ها