آیا زمانی که برای انجام عمل جراحی خود انتخاب می‌کنید، می‌تواند بر نتایج و پیامدهای آن تأثیر بگذارد؟ مطالعات اخیر نشان می‌دهد که انجام جراحی در آخر هفته‌ها با افزایش خطر عوارض و مرگ همراه است. این پدیده که «اثر آخر هفته» نامیده می‌شود، به دلایل متعددی مرتبط با کادر درمان و منابع بیمارستانی بررسی شده است.
ارتباط زمان جراحی و پیامدهای آن
مطالعات گسترده‌ای نشان می‌دهند بیمارانی که در روزهای پایانی هفته، به‌ویژه جمعه‌ها، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، در مقایسه با بیمارانی که عمل آن‌ها در اوایل هفته انجام می‌شود، با خطر بالاتری از عوارض مانند بستری مجدد یا مرگ مواجه هستند. تحقیق اخیر، که حدود ۴۳۰ هزار بیمار از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۹ در انتاریوی کانادا را شامل شده است، به همین نتایج دست یافته است. به طور کلی، خطر مرگ و عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت در جراحی‌های روز جمعه ۵ درصد بیشتر بوده است.
دلایل «اثر آخر هفته»
یکی از دلایل اصلی این پدیده کاهش چشمگیر تعداد و تجربه اعضای کادر درمان در روزهای تعطیل است. پژوهشگران دریافته‌اند که در آخر هفته‌ها، معمولاً جراحان کم‌تجربه‌تر در دسترس هستند و تیم‌های درمانی کمتری با شرایط بیماران آشنا هستند. همچنین دسترسی محدودتر به تجهیزات پزشکی، آزمایش‌ها و مشاوره‌های لازم می‌تواند مراقبت‌های درمانی را در این زمان‌ها مختل کند.
«مطالعه ما نشان می‌دهد که جراحی در اواخر هفته می‌تواند پیامدهای خطرناک‌تری به دنبال داشته باشد که نیازمند بازبینی در برنامه‌ریزی جراحی‌ها است.»
– واتسالا موندرا، پژوهشگر بالینی بیمارستان متودیست هیوستون
ابعاد مطالعات جهانی در این زمینه
پژوهش‌ها در کشورهای دیگر نیز نتایج مشابهی را نشان داده‌اند. به‌عنوان مثال، مطالعه‌ای در هلند در سال ۲۰۱۵ از افزایش ۲۰ درصدی مرگ‌ومیر ۳۰ روزه برای بیماران روز جمعه حکایت داشت. همین‌طور، فراتحلیلی در سال ۲۰۱۸ که بیش از ۸ میلیون بیمار را شامل می‌شد، نشان داد مرگ‌ومیر در جراحی‌های روز جمعه ۲۴ درصد بیشتر از جراحی‌های روز دوشنبه است. هرچند، نتایج مطالعه اخیر خطر را کمتر (۵ درصد) نشان می‌دهد، اما نکته اصلی ثبات یافته‌ها در ارتباط با خطر بیشتر جراحی‌های آخر هفته است.
اهمیت بازبینی برنامه جراحی‌ها
نتایج تمامی این مطالعات بر اهمیت برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای جراحی‌ها تأکید می‌کنند. تخصیص مناسب‌تر منابع و افزایش دسترسی به تیم‌های تخصصی‌تر در روزهای پایانی هفته می‌تواند به کاهش خطرات کمک کند. بهبود سیستم سلامت، ابزارها و سیاست‌گذاری‌ها، همچنین می‌تواند تضمین کند که بیماران بدون توجه به زمان جراحی خود از بهترین مراقبت‌ها برخوردار شوند.
نتیجه‌گیری
اثر آخر هفته که ناشی از کمبود پرسنل، دسترسی محدود به تجهیزات و تجربه کمتر تیم‌های درمان در ایام پایانی هفته است، تأثیر قابل توجهی بر پیامدهای جراحی دارد. این موضوع نه‌تنها نیازمند تغییرات مدیریتی و سیاست‌گذاری است، بلکه بیماران نیز باید پیش از تعیین زمان عمل جراحی، به این مسئله توجه کنند و مزایا و معایب را در نظر بگیرند. سیستم‌های بهداشتی بایستی شرایطی ایجاد کنند که کیفیت مراقبت‌ها وابسته به زمان و روز جراحی نباشد.
